Bart Oosterveer, Author at Weerzien met Libanon - terrugkeerreizen uitzendgebied Libanon

1 mei 201715 maart 2018

De schoonheden van het Zuiden herdacht en gevierd

De bus rijdt door steden, dorpen en plekken met zo weinig huizen dat ze bijna geen dorpen te noemen zijn. Een grote touringbus volgepakt met veertig Nederlanders die op weg zijn naar de kleinste dorpjes en de meest afgelegen plekken. Van post naar post, dat is wat de groep de afgelopen twee dagen heeft gedaan. Door de sinaasappelgaarden, over stoffige wegen met scherpe haarspeldbochten. Niks is voor de chauffeur te gek. In de bus houdt men af en toe het hart vast. Vooral als de bocht net iets te ruim lijkt te zijn genomen, maar uiteindelijk komt het altijd goed. Zo zijn er de afgelopen twee dagen al heel wat posten bezocht.

Bij elke naderende post begint er iemand zenuwachtig om zich heen te kijken. “Is er een punt van herkenning? lopen er mensen over straat die ik toevallig nog ken?” vraagt een nerveuse veteraan zich dan af. Als de bus tot stilstand komt schiet hij uit zijn stoel, met twijfel in zijn ogen loopt hij de bus uit. Op de post is hij even stil, hij kijkt rond. Wat zou er door zijn hoofd gaan? Zijn het de herinneringen die opkomen of is het een zoektocht naar herkenning.

Sommige posten staan op de top van een berg. Van de originele post staan er nog wat betonnen muurtjes, niet meer dan dat. Toch komen de verhalen op. Met fotoboekjes worden er herinneringen opgehaald. Er zijn ook posten, vooral in dorpen, waar niks van de oude post over is. Er zijn winkels of huizen gebouwd op de plek waar het allemaal heeft gestaan. Er worden verhalen verteld, iedereen leeft mee. Het zijn de momenten dat de groep een echte eenheid vormt.

Het thema van de reis; ‘herdenken en vieren’ komt overal om de hoek. Er wordt stilgestaan bij de momenten van toen, maar weer terug in de bus heeft iedereen weer een grote mond. Grappen en grollen, muziek en geklets. Er zijn een aantal posten waar maten zijn omgekomen. Negen Nederlanders in totaal, ieder met een eigen verhaal, een veel te kort leven. Op de plekken waar zij zijn omgekomen wordt er herdacht. Een exercitie, een zucht en daarna het plaatsen van stenen. De stenen staan symbool voor de gedachten. Een manier van verwerken en herdenken.

– Miral de Bruijne

28 april 201715 maart 2018

Klaar voor de start

Het is vroeg, toch is het ongelofelijk druk op Schiphol. Libanese families met grote veel te zware tassen op hun karretje, zakenmannen en vriendengroepen die zich een weekend in Beirut willen gaan vermaken. Daar helemaal in het hoekje staan wij. Een groep Libanon veteranen met ieder een eigen reden om op het vliegtuig te stappen. Sommigen zijn 37 jaar geleden vertrokken en nooit meer teruggekeerd, anderen hebben al eerder van deze reis mogen genieten. Ze hebben allemaal wel één overeenkomst, een gezonde spanning.

De gezonde spanning escaleert al snel, als de rij voor de check-in langer blijkt te zijn dan verwacht. De delegatie vertrekt op z’n Libanees naar Beiroet; chaotisch. Generaal van Dedden staat in zijn uniform klaar om de groep uit te zwaaien. Als hij hier uiteindelijk aan toe komt, is het haasten om door de douane te komen. Nog nooit is er een Nederlandse UNIFIL reis zo groot als deze geweest. Bijna veertig veteranen en geliefden staan klaar om in het vliegtuig te stappen.

De vliegreis loopt gesmeerd en tijdens de landing kan er worden genoten van het uitzicht over de stad. Althans, voor de mensen aan de linkerkant van het vliegtuig. Op rechts is alleen water te zien. Er is voet gezet op Libanese bodem. De Libanese zon heeft alle zenuwen doen smelten. Want het is over met de gespannen sfeer. Zelfs voor de mensen die nog nooit eerder in het land zijn geweest voelt het als thuiskomen.

Na de douane wordt de groep verwelkomd door Chris, Johan en George. Foto momentje en hup de bus in, want er moet nog helemaal naar het zuiden worden gereden. De groep laat Beirut achter zich, richting Tyre. Onderweg wordt er aan de kant van de snelweg een drankje gedaan. In de bus vertelt Chris door de microfoon honderduit over de omgeving. Een prachtige kustweg, maar ook de Palestijnse kampen, waar de huizen vaak niet meer dan betonnen dozen zijn. In de bus is het opvallend stil, je hoort af en toe geroezemoes en het geklik van de camera’s, maar voor de rest is iedereen uitgeteld.

Aangekomen bij het Platinum hotel is het tijd voor rust. De kamers worden verdeeld en er wordt gedineerd. Morgen is er weer een dag. De groep gaat Tyre in, bekijken wat deze mooie stad te bieden heeft.

– Miral de Bruijne

27 april 201720 maart 2018

“Je krijgt als groep een nieuw perspectief op de missie van toen”

“Terugkeer naar het land waar ze gediend hebben voelt voor veel veteranen als een soort thuiskomen. Na de reis, bij terugkomst in Nederland kan men dan wat afsluiten”, vertelt Bart Hetebrij. Het is voor hem de vierde Libanonreis die hij begeleidt. Als geestelijk verzorger houdt hij zich bezig met de trage vragen van het leven. Bijvoorbeeld de vraag wat de missie de veteranen heeft gebracht. “Ze zijn nu op een leeftijd dat ze terugkijken. Ze zijn benieuwd naar of hun taak zin heeft gehad, maar ook naar hoe de missie henzelf heeft gevormd.”

Het Veteranen Instituut stuurt met elke terugkeerreis, die aan hen verbonden is, een geestelijk verzorger mee. Deze verzorgers hebben verschillende religies en overtuigingen. Bart is een Humanistisch geestelijk verzorger. Het humanisme is een levensbeschouwing die is gebaseerd op de literatuur en cultuur van de klassieke oudheid. Humanisten gaan ervan uit dat iedereen zelf zin en vorm kan geven aan zijn of haar leven. Zoals veel van zijn leeftijdsgenoten was Bart in de jaren 70 dienstplichtige. Hij heeft toen niet deelgenomen aan de UNIFIL-missie, maar in de loop van zijn carrière heeft hij vele plekken bezocht. Nu wordt hij vanuit het Veteranen Instituut meegestuurd op verschillende terugkeerreizen, zoals naar Libanon, Bosnië en Nieuw-Guinea. Zelf is hij als geestelijk verzorger werkzaam voor defensie uitgezonden geweest naar Bosnië Kirgizië, Somalië en Afghanistan.

Tijdens de vele reizen heeft hij ervaring opgedaan en ziet hij veel overeenkomsten. Maar elke missie heeft volgens hem weer een eigen verhaal. Hij vertelt dat Libanon werd verkocht als strandvakantie. “Daardoor was er weinig aandacht voor de missie en werden de mannen bij terugkomst niet goed opgevangen. De publieke beeldvorming die er over een missie bestaat maakt een terugkeerreis van belang. Juist omdat het doel van UNIFIL was om mensen te helpen. De jonge militairen kregen te maken met een mandaat dat niet geheel duidelijk was en er was een enorm contrast tussen hun motieven om te gaan en de werkelijkheid van het dagelijks leven in Zuid-Libanon van die tijd. Dit maakte het tot een moeilijke missie.” Na zes maanden kwamen ze weer terug in Nederland en namen ze afscheid van hun kameraden, maar velen konden geen mentale afstand van het land nemen.

Volgens Bart geeft iedereen zich om een geheel andere reden op voor een reis als deze. “De één wil iets afsluiten, de ander wil het land zien en weer een ander wil geliefden laten zien waar hij al die tijd over heeft verteld. Ik heb eerder gezien dat het heel goed is als een partner mee gaat naar de plek van uitzending. Ze hebben altijd de verhalen gehoord, maar nu hebben ze ook samen herinneringen aan de plek. Zo kunnen ze de verhalen van hun man in context plaatsen en kunnen ze er echt over meepraten.” Hoewel een geestelijk verzorger spreekt tijdens de herdenking en helpt ervaringen in een context te plaatsen, is gedurende deze reis de groep toch wel de belangrijkste steun voor de veteraan en zijn partner. “Je krijgt als groep een nieuw perspectief op de missie van destijds. Je ziet wat je voor een land hebt gedaan en je praat met de mensen.”

Bart Hetebrij zal van het begin tot het einde van de reis aanwezig zijn en begeleidt de groep daar waar het gaat om ‘zingeving’. Hij is geen psycholoog, maar blijft vooral op de achtergrond zodat hij kan inspringen waar nodig. “Ik heb verschillende mensen bij terugkomst van de reizen op het spoor van hulpverlening kunnen zetten. Je zet dan iets in beweging, dat langdurig effect heeft.”

– Miral de Bruijne

24 april 201715 maart 2018

De oude foto’s van zolder halen

“Hallo met Johan, ik ben vanavond in de buurt met m’n vrachtwagen, heb je tijd om samen wat te gaan drinken en herinneringen ophalen uit onze Libanon tijd?” Met dit telefoontje begint mijn terugkeerreis. Het is eind juli vorig jaar en op de markt van het West Zeeuws Vlaams IJzendijke zien Johan en ik elkaar na 34 jaar terug. We halen de herinneringen op van onze gezamenlijke tijd in Libanon, herstel peloton 1982.

Dan hoor ik dat er een terugkeerreis komt, Johan en ik besluiten ons allebei in te schrijven voor de reis. Ondanks dat Libanon mij nooit heeft losgelaten, had ik tot die tijd nooit aan een terugkeer gedacht. Ik denk regelmatig terug aan Libanon. Dan pak ik mijn laptop erbij en bekijk ik de ruim 800 foto’s uit die tijd, die ik op mijn laptop heb gezet. Zo sta ik stil bij de overwegend mooie tijd die ik daar heb gehad.

Mijn voorbereiding

Ik vraag me af of het is omdat je, naar mate je ouder wordt, opzoek gaat naar de verbondenheid en het kameraadschap van toen. Het is een heimwee naar het gevoel van toen. Met een ‘rugzakje’ ga ik terug. Omdat ik bang was dat het gevoel van toen een keerzijde kan hebben, ben ik voor advies nog langs de huisarts geweest. Op zolder ben ik opzoek gegaan naar de fotoalbums met de originele foto’s, maar vooral naar de verhalen die ik bij de foto’s had opgetekend. Daar op zolder, spit ik de originele ‘Dubbel vier’s’ door, zo ga ik in mijn gedachten weer terug naar die tijd. Ik lees mijn aantekeningen boekje met mijn dagelijkse belevenissen tijdens de missie door. Hierin staan de dagelijkse belevenissen van mijn hal jaar als Dutchbatt opgetekend. Weer terug van zolder pak ik mijn laptop erbij. Op het internet struin ik diverse UNIFIL-websites af om me in te lezen over de huidige situatie in het Zuiden van Libanon.

Na bijeenkomst in Doorn

Na de bijeenkomst in Doorn is het emotionele proces eigenlijk pas echt op gang gekomen. De ontmoeting met de medereizigers, hun verhalen en alle info die we daar te horen krijgen zorgt ervoor het besef van de terugkeer pas echt terugkomt. Tijdens de ruim twee uur durende terugreis naar huis besluit ik een fotoboekje te maken van al mijn gedigitaliseerde foto’s van mijn tijd en deze mee te gaan nemen naar Libanon.

Mijn tas is voor een deel al gepakt

In dit boekje staan foto’s met bijschriften die mijn verhalen vertellen uit die tijd. Foto’s van de TD, de omgeving van Haris, de Israëlische invasie, uitstapjes naar Naqoura en naar zee. Maar ook foto’s van alle Dutchbatt posten en hun omgeving, welke ik in mijn tijd als instrumentmaker heb bezocht maar ook unieke foto’s van de Amerikaanse zesde vloot voor de kust van Beiroet ten tijde van de rotatie via Beiroet.

Bij het samenstellen van dit naslagwerk besef ik mij terdege dat het er nu heel anders uit zal zien. Toch ga ik ervanuit dat er punten van herkenning zullen zijn. Het boekje is uiteindelijk ruim 60 pagina’s dik geworden en hij zit al in mijn koffer. Naast het boekje heb ik ook een aantal landkaarten gepakt. Kaarten met een overzicht van alle UNIFIL-posten waarmee ik me kan oriënteren waar we zullen zijn. Verder heb ik nog wat foto’s geprint van locals van die tijd, deze die ik hoop terug te zien. Over foto’s gesproken; vorige week het ik nog een opfriscursus fotografie gevolgd zodat ik het beste uit mijn digitale Canon fotocamera kan halen en de uiteindelijke nabewerking van de foto’s. Voor elke dag neem ik een apart geheugenkaartje mee, om op deze manier de hele reis te kunnen vastleggen.

Verbleekte blauwe baret

Natuurlijk gaat de verbleekte blauwe baret ook mee. Deze heb ik bijna 35 jaar niet meer opgehad en bleek wat “bespot” te zijn. Ik heb hem voorzichtig in een sopje gedaan. Het was erg spannend of dat zou lukken, maar hij is er als herboren uitgekomen. Vanaf nu is het aftellen. Ik denk dat de onrust zal toenemen naarmate het vertrek nadert. Niet alleen bij mij, maar ook in mijn gezin. Het kan wat mij betreft niet snel genoeg 28 april zijn.

Tot dan.

-Bram Moerman

25 maart 201720 maart 2018