“Terugkeer naar het land waar ze gediend hebben voelt voor veel veteranen als een soort thuiskomen. Na de reis, bij terugkomst in Nederland kan men dan wat afsluiten”, vertelt Bart Hetebrij. Het is voor hem de vierde Libanonreis die hij begeleidt. Als geestelijk verzorger houdt hij zich bezig met de trage vragen van het leven. Bijvoorbeeld de vraag wat de missie de veteranen heeft gebracht. “Ze zijn nu op een leeftijd dat ze terugkijken. Ze zijn benieuwd naar of hun taak zin heeft gehad, maar ook naar hoe de missie henzelf heeft gevormd.”
Het Veteranen Instituut stuurt met elke terugkeerreis, die aan hen verbonden is, een geestelijk verzorger mee. Deze verzorgers hebben verschillende religies en overtuigingen. Bart is een Humanistisch geestelijk verzorger. Het humanisme is een levensbeschouwing die is gebaseerd op de literatuur en cultuur van de klassieke oudheid. Humanisten gaan ervan uit dat iedereen zelf zin en vorm kan geven aan zijn of haar leven. Zoals veel van zijn leeftijdsgenoten was Bart in de jaren 70 dienstplichtige. Hij heeft toen niet deelgenomen aan de UNIFIL-missie, maar in de loop van zijn carrière heeft hij vele plekken bezocht. Nu wordt hij vanuit het Veteranen Instituut meegestuurd op verschillende terugkeerreizen, zoals naar Libanon, Bosnië en Nieuw-Guinea. Zelf is hij als geestelijk verzorger werkzaam voor defensie uitgezonden geweest naar Bosnië Kirgizië, Somalië en Afghanistan.
Tijdens de vele reizen heeft hij ervaring opgedaan en ziet hij veel overeenkomsten. Maar elke missie heeft volgens hem weer een eigen verhaal. Hij vertelt dat Libanon werd verkocht als strandvakantie. “Daardoor was er weinig aandacht voor de missie en werden de mannen bij terugkomst niet goed opgevangen. De publieke beeldvorming die er over een missie bestaat maakt een terugkeerreis van belang. Juist omdat het doel van UNIFIL was om mensen te helpen. De jonge militairen kregen te maken met een mandaat dat niet geheel duidelijk was en er was een enorm contrast tussen hun motieven om te gaan en de werkelijkheid van het dagelijks leven in Zuid-Libanon van die tijd. Dit maakte het tot een moeilijke missie.” Na zes maanden kwamen ze weer terug in Nederland en namen ze afscheid van hun kameraden, maar velen konden geen mentale afstand van het land nemen.
Volgens Bart geeft iedereen zich om een geheel andere reden op voor een reis als deze. “De één wil iets afsluiten, de ander wil het land zien en weer een ander wil geliefden laten zien waar hij al die tijd over heeft verteld. Ik heb eerder gezien dat het heel goed is als een partner mee gaat naar de plek van uitzending. Ze hebben altijd de verhalen gehoord, maar nu hebben ze ook samen herinneringen aan de plek. Zo kunnen ze de verhalen van hun man in context plaatsen en kunnen ze er echt over meepraten.” Hoewel een geestelijk verzorger spreekt tijdens de herdenking en helpt ervaringen in een context te plaatsen, is gedurende deze reis de groep toch wel de belangrijkste steun voor de veteraan en zijn partner. “Je krijgt als groep een nieuw perspectief op de missie van destijds. Je ziet wat je voor een land hebt gedaan en je praat met de mensen.”
Bart Hetebrij zal van het begin tot het einde van de reis aanwezig zijn en begeleidt de groep daar waar het gaat om ‘zingeving’. Hij is geen psycholoog, maar blijft vooral op de achtergrond zodat hij kan inspringen waar nodig. “Ik heb verschillende mensen bij terugkomst van de reizen op het spoor van hulpverlening kunnen zetten. Je zet dan iets in beweging, dat langdurig effect heeft.”
– Miral de Bruijne
